Twee vaders en twee zonen in Berlijn 5 april 2010, De eerste nacht in de camper van Tom spelen de Rode Duivels een interland in de woestijn - tegen kamelen verzinnen we er later bij - en geraak ik m'n tupperwarebetaaldoos kwijt in Blankenberge. Tom heeft alleen zalige dromen. Jelle vraagt zich af of hij zijn buzzy Lijn-pas op het Berlijnse bus-en metronet kan gebruiken, dankzij Joachim krijgen we ons gasvuur aan de praat. We verkennen de stad met de fiets, er bestaat geen betere manier om een stad te verkennen. Jelle en Joachim zoeken naar de meest spectaculaire BMX-jumps, Tom en ik zijn verrukt over Schloss Charlottenburg, de Berlijnse Dom en het Volkstheater op de Rosa Luxemburgplatz. We verblijven in Spandau, een reusachtig noordelijk stadsdeel. Tot 1987 verbleef de nazi-beul Rudolf Hess er in de militaire gevangenis die aan zijn dood werd afgebroken, uit vrees dat Spandau tot nazi-bedevaartsoord zou uitgroeien. "Berlijn is een uitgestrekte stad met een uniek karakter, dat wordt bepaald door het verleden. Tot 1920 bestond het eigenlijke Berlijn uit de huidige buurten Mitte, Tiergarten, Prenzlauer Berg, Friedrichshain en Kreuzberg. Het werd omsingeld door dorpjes en stadjes die zich jarenlang onafhankelijk hadden ontwikkeld", meldt de Capitool-gids. De stad is inderdaad enorm uitgestrekt, in een tankstation schaffen we ons een noodzakelijke plattegrondskaart aan. Berlijn fietst heerlijk, en staat in schril kontrast met mijn recente fietservaring in Boedapest, waar je nergens fietspaden vindt en in de goot wordt gedrumd door een oneindige diarree van veel te veel auto's. In restaurant Fontana genieten we na een intense ontdekkingstocht van Balkanspecialiteiten. De kelner is Kroatisch, de kok Servisch. Marko is bijzonder sceptisch over de toekomst van Kroatië. De oorlogsstokers van toen bezetten nu de ministerposten. Vooral het gratuite geweld en de massale corruptie baren hem zorgen. Sinds Oost-en West-Berlijn één stad vormen, voelt hij zich uitdrukkelijker terug in het Oosten van Duitsland wonen, de Poolse grens ligt op amper honderd kilometer. Berlijn heeft vele lagen, stempels, littekens. De Holocaust is overal aanwezig, maar ik wil ook meer weten over Karl Liebknecht en Rosa Luxemburg. In het vroegere Oost-Berlijn ontmoeten we Marx en Hegel in de schaduw van de 356 meter hoge Fernsehturm die in 1971 werd gebouwd. De Muur, de pijnlijke scheiding is een thema die me het meest intrigeert en raakt. Nog in 1985 gaf Erich Honecker bevel een kerk te dynamiteren die in de sperzone stond. Het metselwerk met grote snelbouwblokken werd door Chroetsjov mee ingefluisterd, mensen worden bruusk uit elkaar gerukt. De unieke foto's zijn tijdsdocumenten die op mijn netvlies blijven branden. Dag 2. Ons verlanglijstje is veel te lang. Het Stasi-museum, de Philharmonie, het Sachsenhausenmuseum (een concentratiekamp van de nazi's), het Jüdisches Museum . we zien wel. We zien inderdaad. Veel. Razend interessant. Het hoofdbezoek van de dag - een tip van mijn collega Stefanie, de vlam van JWW - brengen we aan het Stasi museum. Het is dertig kilometer fietsen naar de wijk Hohenshönhausen . De rondleiding schetst ons het decor van 'Das Leben der Anderen'. De Sovjets sluiten er aanvankelijk nazikopstukken op, de site wordt in 1951 aan de DDR overgedragen. De honderd cellen, de honderdtwintig (!) ondervragingskamers, het transport van de politieke gevangenen : het hele systeem was erop gericht verdachten te breken, in een zo groot mogelijke schok te brengen en tot bekentenissen te dwingen. Het arsenaal aan fysieke en vooral psychologische oorlogsvoering is zo hallucinant dat je je in het Chili van Pinochet waant. De leefomstandigheden en de mentale terreur hebben mensen tot op heden gekraakt. Het hele complex baadde ook in een grote geheimhouding. Bij het transport van de gevangenen werden de detentiebussen tot vis-of groentewagen vermomd. Zelfs de chauffeur droeg een passende outfit. Geen bezoek, minderwaardig voedsel, nauwelijks een wandeling, geen gesprekken met bewakers of medegevangenen was toegelaten. De horror moet onbeschrijflijk zijn geweest. De ondervragers stroomden na 1989 door tot de advocatuur. De beulen werden gerust gelaten. Geen verzoenings- of waarheidscommissie naar Zuid-Afrikaans voorbeeld. Tussen 1951 en 1989 verbleven hier meer dan 22.000 DDR-burgers, opgesloten en gefolterd voor een mening. Ik moet denken aan 'De Grap' van Milan Kundera .. Het bewakingspersoneel had strikte richtlijnen en was zeer laag opgeleid. Ze werden wijsgemaakt dat ze met gevaarlijke criminelen te maken hadden. Als ondervragers in de verhoorkamer de gesprekken in een gemoedelijke sfeer brachtten was dat met het oog op het ontfutselen van informatie over familie, vrienden, 'subversieve' activiteiten . De gevangenen mochten overdag enkel op een stoel in hun cel zitten of rondstappen. Slapen moest in een voorgeschreven houding, om de paar minuten werden ze daaraan herinnerd. Honecker en Mielke zijn niets anders dan de hoeders van een dictatoriaal systeem . Vooraleer we ons in de wijk Kreuzberg op een Perzisch avondmaal storten houden we halt in het indrukwekkende Treptower park. Op deze plek brachtten Liebknecht en Luxemburg in 1919 150.000 stakende arbeiders tesamen. Het park is kolossaal symmetrisch en is vooral bekend om een elf meter hoog monument voor het Rode Leger. De Sovjets hadden amper Berlijn van Hitler bevrijd, als het ware een vrijgeleide voor een nieuwe dictatuur. Het zijn uitspraken van Stalin die op reusachtige stenen gebeiteld staan. Stalin die nota bene twintig miljoen mensen de dood heeft ingejaagd zal hier expliciet het communisme als heilzaam alternatief prediken. Het park is pure propaganda, schoon in zijn gruwelijkheid, het monumentale onderstreept 'geweldig' de nietigheid van de massa. Zou Leni Riefenstahl hier ook gefilmd hebben ? Jeltsin in 1994, Poetin in 2000 brachten hier hulde aan de offers van het Rode Leger. Na zoveel zwaarte drinken we thee en koffie in een Turkse tent in Kreuzberg, een verzamelplek van hippies, kunstenaars en migranten. Fietsen blijft hier superaangenaam, Berlijn is ook zeer goedkoop : voor een koffie en croissant betaal ik 1,80 euro. Je eet er lekker voor zes euro. De jongens doorkruisen de stad per S-Bahn en U-Bahn met hun helm en BMX-fietsen op zoek naar de meest spectaculaire jumps. Het ene parcours valt dik tegen, het andere is dan weer "zeer vet". De verhalen van de dertiger en veertiger en de pubers smelten samen aan de camper in de late nacht. Joachim is meestal extreem verkleumd bij het ontwaken, na een douche lijkt hij al minder zombie. Dag drie. Tom wil het Jüdisches Museum bezoeken, ik heb Tiergarten, Schloss Belvedere en de wijk Pankow aangestipt. We splitsen ons op vandaag. De 'Gedänkstätte Berliner Mauer' focust op 1961, de bouw van de muur. Het meest treffend is de verbijstering bij de bewoners van beide stadsdelen. De archiefbeelden shockeren me. Het pijnlijk groeten van de Oost- naar West-Berlijners, de dodelijke en geslaagde vluchtpogingen, dag- en nacht patrouillerende grenssoldaten vergezeld van Duitse herdershonden, het ontrollen van de prikkeldraad voor de ogen van duizenden verbijsterde Berlijners. In de Bernauer Strasse gaf Honecker nog in 1985 opdracht om een kerk op de grensstrook te dynamiteren. De kerk wordt vandaag heropgebouwd. De 'Stiftung Berliner Mauer' ontwikkelde een computersimulatie van de manier waarop de muur werkte. Van 1961 tot 1989 vielen 136 burgerdoden, op het smalste punt van de twee muren die Oost en West van elkaar scheiden was de muur veertig meter breed. De muur was veel meer dan enkel een muur. Het was een hoogtechnologische konstruktie, bij de minste beweging van de prikkeldraad zijn er automatische geweren die op de beweging vuren. Per wachttoren zijn er zes grenssoldaten, dag en nacht. In de Shönhauser Allee ligt het tweede grootse Joodse kerkhof van Berlijn verscholen achter dikke muren. Ik word gevraagd een keppeltje op te zetten. Duizenden graven tussen honderden reusachtige platanen geven deze plek een bijzondere rust in de drukke wijk Prenzlauer Berg. De schilder Max Lieberman vond hier zijn laatste parkeerplaats. Van het stadsdeel Prenzlauer fiets ik naar Weissensee. Het Joodse kerkhof telt hier meer dan 115.000 graven. Van wie velen die de nazi-kampen niet overleefden. Fietsen in de buitenwijken zoals Reinickendorf is al even interessant. Naarmate je Mitte verlaat, verarmt de stad ; toch een verademing dat Berlijn een ongelooflijk aantal parken telt. Overal zie je speeltuinen, met de eerste lentezon zitten ze overal. Duizenden kinderen schommelen, voetballen. Ouders en opa's verversen kinderen, geven de borst . Ik zou hier morgen kunnen wonen maar Sofie zal minder vlug overtuigd zijn, vrees ik. Deze morgen botsten Tom en ik op het Olympisch Stadion waar Jesse Owens in 1936 vier gouden medailles haalde die Hitler weigerde te overhandigen. Ik ken de site van de fascistische propagandafilms die belachelijk veel op de prestaties van de Duitsers inzoemen maar in de realiteit is alles altijd indrukwekkender. We kombineren ons bezoek met een training van Herta Berlijn dat vecht tegen degradatie in de Bundesliga. De cameraman plaatst de penibele plaats in een historisch perspectief. Herta moest lange tijd putten uit de beperkte West-Berlijnse vijver. West-Berlijn vormde bijna een gesloten enclave in Oost-Duitsland wat de ontwikkelingskansen van de club erg hypotheceerde. Sport en politiek zijn eens te meer innig verweven. Tom laat het allemaal niet aan zijn hart komen en tooit zich met de blauwwitte Hertamuts uit de fanshop ook al naderen we de vijftien graden. Na een pitstop fiets ik verder naar Wedding. Meer Berlijn kan haast niet : op het stedelijk 'Urnen Friedhof' liggen de doden van de ene dictatuur (WOII) naast die van de andere, de Berlijnse opstand van 1953 tegen de Sovjetisering van de stad. Pas heel recent heb ik begrepen dat de Hongaarse opstand van 1956 niet de eerst vuist was die een volk balde tegen de verstikking van het communisme in het Oosten van Europa. Om zeven uur met Tom aan de Brandenburger Tor afgesproken. Benieuwd welke keuken we vanavond kiezen na de Indische, Joegoslavische en Perzische ? Dag vier. Huiswaarts, helaas. Deze nacht gedroomd dat oudere leden van mijn familie aan voortplanting deden. Ik bemiddelde om het bij dit ene kind te houden. De dromerij wordt altijd maar krankzinniger. Misschien zou Berlijn op lange termijn toch mijn gezondheid schaden .. Stefaan Segaert, 8 april 2010